‘Werk geeft mensen nieuw perspectief’

Werken doet goed. Daarom werken de Nederlandse ggz en andere betrokken partijen samen om mensen met een psychische kwetsbaarheid aan het werk te helpen. Er gebeurt al veel moois op dit vlak. Bijvoorbeeld bij Reinier van Arkel, de Bossche instelling voor specialistische ggz, die gecombineerde behandel-/re-integratietrajecten aanbiedt.

Gerrit* was ooit lasser. Jarenlang bezocht hij vanwege zijn complexe problematiek vaak de ggz. Hij doorliep een behandel-/re-integratietraject bij Reinier van Arkel en werkt nu drie middagen onbetaald in een tuinderij. Het zijn de gouden dagen van zijn week. Sinds Gerrit werkt, komt hij minder vaak bij de ggz. Hij heeft weer vertrouwen in anderen en voelt zich beter.

Ook Hans* is een tevreden mens. Vrachtwagenchauffeur worden was zijn droom. Maar gezien zijn psychische klachten durfde hij daar niet in te geloven. Die onzekerheid is hij inmiddels kwijt. Met de begeleiding in zijn behandel-/re-integratietraject vond hij een baan als chauffeur. Hij rijdt nu alweer enkele jaren op de vrachtwagen.

Of neem Enrico*, die eind 2021 nog klinisch opgenomen was en nu een werkervaringsplek heeft op een school voor speciaal onderwijs. Zeker, er waren momenten van terugval. Maar zijn behandelaar, re-integratiecoach en werkgever bleven hem steunen, waardoor Enrico vertrouwen hield.

Succesverhalen

Het zijn maar drie van de succesverhalen van de Werkgerichte Geïntegreerde Behandelaanpak (WGB) van Reinier van Arkel. De aanpak houdt concreet in dat cliënten die dat willen een gecombineerd behandel-/re-integratietraject van een jaar doorlopen. Een traject waarbij cliënt en behandelaar nauw samenwerken met een arbeidsdeskundige en verzekeringsarts van UWV en een re-integratiecoach van een extern bedrijf. “De doelgroep is breed. Dat wil zeggen: iedereen die specialistische ambulante behandelingen krijgt bij Reinier van Arkel”, zegt Helma Cissen, klinisch psycholoog en kartrekker van de WGB bij Reinier van Arkel. “Denk aan personen met angst- en stemmingsklachten, autisme, ADHD, LVB of een bipolaire stoornis.”

Erbij horen

Werk of arbeidsmatige dagbesteding werden bij Reinier van Arkel voorheen ook ingezet, maar pas in de laatste fase van het behandeltraject of in het re-integratietraject erna. “Nu zetten we werk in de actieve fase van de psychologische behandeling in”, legt Helma uit. “Werk is namelijk een middel tot herstel, een medicijn om reguliere therapiedoelen te behalen. Werken zorgt dat je je mentaal gezonder voelt – het biedt structuur in je dag en zorgt voor zingeving. Voor veel mensen is het missen van zingeving en perspectief nou juist een reden waarom ze bij de ggz aankloppen. Werk is een natuurlijke context waarin mensen complimenten krijgen en zien dat ze dingen wél goed kunnen. Je doet op je werk bovendien sociale contacten op. Kortom, werken geeft je het gevoel dat je erbij hoort.”

Vertrouwen krijgen

Bij de WGB is er al sprake van succes als cliënten een stapje op de participatieladder zetten. “De WGB wordt ingezet als mensen een behandelcontact hebben bij Reinier van Arkel en een arbeidsongeschiktheidsuitkering bij UWV Den Bosch. Voor deelname geldt bovendien dat er een verwachting is dat iemand na een jaar in principe in staat is tot regulier betaald werk”, geeft Helma aan. “Anderen vinden met de methode Individuele Plaatsing en Steun (IPS) een baan. Als betaald werk niet haalbaar is, is er Ontwikkelingsgerichte Arbeidsmatige Dagbesteding (OAD).” Elk traject is maatwerk. Helma: “Het gaat niet om zo snel mogelijk solliciteren, maar om het vinden van duurzaam werk. We willen dat deze cliënten het vertrouwen krijgen dat ze dit kunnen.”

Oefenen

Helma noemt de werkwijze ‘een samenspel tussen cliënt, behandelaar en coach’. “Regulier solliciteren kan lastig zijn als je psychische klachten hebt. Benoem je je beperking bijvoorbeeld wel of niet? Soms is dat niet nodig, soms is het beter van wel. Eén cliënt slaagde er maar steeds niet in om een vast contract te krijgen. Ze had haar werkgever niet verteld wat ze nodig had voor haar welzijn, maar werkte zichzelf over de kop om maar te voldoen. Ze oefende met haar behandelaar en coach in de therapiekamer hoe ze bij haar werkgever kon aangeven dat zekerheid belangrijk voor haar was. Uiteindelijk kreeg ze een vast contract.”

Weer de regie

In de afgelopen zes jaar hebben zo’n 110 cliënten van Reinier van Arkel een WGB-traject afgerond. De ervaringen zijn positief. Helma: “We zien cliënten die aan het werk gaan enorm opknappen. Ze krijgen weer zelf de regie over hun leven. Onderzoek naar de resultaten laat zien dat de inzet van WGB de duur van de behandeling vaak verkort, simpelweg doordat cliënten er geen tijd meer voor hebben – de aandacht is verlegd van klacht naar kracht. Natuurlijk is er soms sprake van terugval. En ook niet alle trajecten slagen. We hebben nu eenmaal te maken met kwetsbare personen. Ook na het jaartraject blijven we op maat kijken wat een cliënt nodig heeft.”

Omslag

De inzet van werk midden in een ggz-behandeling vraagt een cultuuromslag van behandelaars. “Soms denken zij dat werk de cliënt ontregelt. Of dat gesprekken met een behandelaar én een coach te veel prikkels opleveren. Bijzonder is dat bijna alle cliënten zo’n gesprek juist als prettig ervaren, als een beschermend vangnet. Werk verergert de klachten niet, maar geeft mensen juist nieuw perspectief.” Openheid tussen alle ketenpartners is belangrijk, merkt Helma. “Ooit was er een cliënt die tijdens het traject terugviel in alcoholgebruik. De behandelaar vertelde dit eerst niet aan de verzekeraar, maar later wel. En dat was goed, want het zorgde ervoor dat de arbeidsgeschiktheid van de cliënt werd teruggeschroefd en hij extra begeleiding kreeg. Daar knapte deze man enorm van op. De les voor behandelaars: wees niet te terughoudend. Iedereen in het proces heeft het beste met de cliënten voor.”

Het zou mooi zijn als een werkgerichte behandelaanpak het uitgangspunt wordt, vindt Helma. “Dat begint bij de ggz-behandelaar, die kent de cliënt en zijn verhaal. De meeste cliënten willen graag meedoen. Arbeid, mits goed begeleid en op maat ingezet, is het beste medicijn!”

*de namen zijn veranderd