‘Zij was de eerste die vroeg, waar gaat je hart sneller van kloppen?’

We hebben het vaak over ‘mensen die zich onbegrepen én tegelijk risicovol of bedreigend gedragen’. En we vertellen dat zij te maken hebben met lastige problemen op alle levensgebieden. Wie zijn deze mensen? Wat is hun verhaal? Michael neemt je mee in een stukje van zijn levensverhaal.

‘Als je als machinist iemand naast het spoor ziet staan die mogelijk wil springen, dan mag je melden dat je geschrokken bent en sturen ze je naar huis. Die bewuste dag besloot ik dat te doen, om niet door de mand te vallen. Ik pakte de hoorn om de treindienstleiding op de hoogte te brengen. Wat ik niet wist is dat mijn warrige verhaal in de hele trein te horen was. Ik had de verkeerde hoorn gepakt. Even later stond de conducteur voor de deur van de cabine samen met een spoorwegagent. Toen hij me vroeg of ik gedronken had zei ik: ja, ik heb gedronken.’

School

Al op de basisschool voelt Michael zich anders dan andere kinderen. Hij maakt lastig contact met zijn leeftijdsgenoten, ook omdat hij steeds moet verhuizen. ‘Mijn ouders konden niet zo goed met geld omgaan en kozen ervoor om te vertrekken wanneer de druk van schuldeisers te hoog werd. Ik ben de tel kwijt, maar ik ben in mijn jeugd zeker dertig keer verhuisd.’
In het gezin is hij de oudste van zeven kinderen en er is niet veel tijd en ruimte voor hem. Op school haalt hij hoge cijfers om de aandacht van de juf of meester te krijgen en het lijkt goed met hem te gaan. ‘Ik kijk op mijn jeugd terug als een vrij eenzame periode, waarin ik mij vaak niet blij heb gevoeld.’ Eenmaal op de middelbare school gaat het verhuizen door en bouwt hij steeds meer een cocon om zich heen. School voelt als een onveilige plek.

Als hij studiefinanciering krijgt brengt hij, samen met een klasgenoot, dagenlang door achter de flipperkast. ‘Dat ben ik blijven doen, geld uitgeven aan dingen die me hielpen te ontsnappen aan de ellende in plaats van het te besteden aan mijn vaste lasten.’ Waar hij met een gymnasium advies aan de middelbare school begint komt hij op zijn zeventiende van school af zonder diploma. Ook de MEAO maakt hij later niet af.

Kroegtijger

Michael wordt opgeroepen voor de militaire dienstplicht. ‘Wat daar is gebeurd heeft een grote rol gespeeld in mijn leven.’ Door vervelende ervaringen in zijn jeugd, waarbij alcohol in het spel was, drinkt hij niet. Tot dan. ‘Ik kende niemand en wilde bij de groep horen. Bij een ontgroeningsritueel werden er liters bier in je helm geschonken en die moest je in één keer opdrinken. Ik schat dat er drie liter inging.’ Hij is voor het eerst in zijn leven dronken. Door de alcohol voelt hij zich minder angstig en maakt hij makkelijker contact. Dat is nieuw voor hem en ook na zijn diensttijd gaat hij vaker drinken in kroegen waar hij mensen ontmoet. ’Het was een verademing. Daardoor heb ik het zo’n vijftien jaar volgehouden.’

In een advertentie leest hij dat ze bij de Nederlandse Spoorwegen conducteurs zoeken en hij wordt aangenomen. Bij zijn collega’s staat hij bekend als een kroegtijger, iemand die in zijn vrije tijd wel van een feestje, concert of festival houdt. Wat zij niet weten is dat hij bij late diensten de dag erna ‘uitkatert’, zoals hij dat zelf noemt. Ook gaat hij vaker drugs gebruiken.

Gevolgen

Een enkele keer komt hij in aanraking met de politie, waarbij zelfs een keer zijn rijbewijs wordt ingenomen vanwege een veel te hoog alcoholpercentage in zijn bloed. Vrienden waarschuwen hem, maar dit leidt tot breuken omdat er volgens Michael zelf niets aan de hand is. Wanneer hij uit zijn huis wordt gezet stapt hij naar zijn leidinggevende. ‘Ik hing een zielig verhaal op waardoor het leek alsof de schuld niet bij mij lag. Dat leverde twee weken zorgverlof op om onderdak te zoeken.’ De buitenwereld merkt er dus weinig van. Hij komt dieper in de schulden, er wordt diverse keren beslag op zijn loon gelegd en hij raakt lange tijd dakloos waarna hij verblijft bij vrienden. ‘Ook op mijn werk vroeg niemand door. Vandaar dat ik nu zelf ook mijn eigen bedrijf ben gestart. Mijn missie is het op de kaart zetten van de impact die schulden kunnen hebben op een (kwetsbaar) mensenleven. Het is hulp die ik zelf gemist heb.’

Tijdens een familie barbecue in de zomer gaat het mis. Hij confronteert zijn vader met de verhalen uit zijn jeugd en er ontstaat ruzie. De twee mannen raken in gevecht met elkaar en de moeder van Michael belt de politie. Zijn vader wordt opgepakt en, vanwege openstaande boetes, langer vastgehouden. ‘Dit is het moment waarop ik totaal labiel werd en waardoor ik meer begon te drinken, ook wanneer ik naar mijn werk moest.’ Een collega merkt op dat het niet goed gaat en Michael komt bij de bedrijfsmaatschappelijk werker terecht. Ze melden hem ziek, en hij komt op de wachtlijst voor verslavingszorg. Na een paar weken vraagt zijn werkgever of hij weer kan komen werken, vanwege personeelstekorten. ‘Ik was bang dat ik na mijn huis ook mijn baan zou verliezen. Mijn zelfbeeld en zelfvertrouwen hingen aan een zijden draadje.’ Hij gaat aan het werk maar voelt veel angst en paniek over zijn toekomst.

Levens in gevaar

Het is 11 november 2008. Met de intercity van Schiphol naar Groningen reizen die dag zo’n duizend mensen. Voor zijn dienst begint haalt Michael blikken bier, drinkt er een aantal op en neemt de rest mee de cabine in. Het vertrek van de trein gaat niet heel soepel en hij stopt op station Ermelo, wat geen halte is voor een intercity en opent de deuren. ’Het perron daar is niet geschikt voor een intercity trein. Mensen hadden meters naar beneden kunnen vallen.’ Gelukkig stapt er niemand uit.
Hij voelt dat het niet verstandig is zijn dienst af te maken en bedenkt een oplossing. ‘Als je als machinist iemand naast het spoor hebt zien staan die de indruk wekt te willen springen, dan meld je dat en vanwege de schrik mag je dan naar huis.’ Hij pakt de verkeerde hoorn waardoor hij denkt zijn verhaal te vertellen aan de treindienstleiding, maar in plaats daarvan schallen zijn warrige woorden door de coupés van de trein. De conducteur komt naar voren samen met een spoorwegagent in burger. ‘De cabine moet net een kroeg hebben geleken. Er stond een blik bier op de stuurtafel, ik zat te roken en ik had oortjes in om naar muziek te luisteren.’ De agent vraagt of hij gedronken heeft. ‘Ik voelde geen aandrang meer om het te ontkennen. Dus ik zei ja, ik heb gedronken.’

De agent leidt hem langs de coupés. Een traumatische ervaring voor Michael. ‘Ik had de levens van duizend mensen in gevaar gebracht.’ Toch voelt hij ook opluchting omdat hij verlost is van zijn geheim. De rechter legt hem een taakstraf op en reclasseringstoezicht. Ook mag hij zijn beroep voorlopig niet uitoefenen.

Gezien worden

Maandenlang verblijft hij in een kliniek waar de verslavingszorg zich heel specifiek richt op zijn drank- en drugsgebruik. ’Wat mij betreft hadden ze naar de hele mens Michael mogen kijken. Als er op één vlak problemen zijn, dan kun je ervan uitgaan dat er meer speelt.’ 

Eén reclasseringsambtenaar gaat anders te werk. ‘Zij was de eerste die vroeg: waar gaat jouw hart sneller van kloppen? Wie ben jij als mens? De eerst vier of vijf keer hebben we met geen woord gesproken over wat er was gebeurd. Zij kon moeilijke vragen stellen omdat ik haar ben gaan vertrouwen.’ Samen kijken ze ook naar zijn schulden.

Motivatie

Het gaat weer mis wanneer een begeleidster van een instelling waar hij woont vraagt of hij wel gemotiveerd is om te stoppen met drinken. ‘Ik had zo hard zitten knokken tegen de alcohol,’ zegt Michael. ‘In de verslavingszorg is het toverwoord motivatie. Alleen, de ene dag is je motivatie groter dan de andere dag. Dat is bij iedereen zo, laat staan als je verslaafd bent.’ Hij valt terug, loopt een slijter binnen, maar stapt daarna ook naar iemand van de instelling. De reclasseringsambtenaar wordt gebeld en zij praat uren op Michael in. ‘Het hing aan een zijden draadje, ik had ook in een weiland kunnen belanden met een paar flessen wodka.’ Dat gebeurt niet. 

Hij stopt met drinken. In het begin zijn er lastige momenten. Michael maakt een lijstje van dingen die er zouden kunnen gebeuren als hij weer gaat drinken. ‘Ik heb dat weleens op staan lezen, hardop, in de supermarkt voor het schap met wijn en bier om te voorkomen dat ik iets zou kopen.’ 

Stip aan de horizon

Inmiddels maakt alcohol geen deel meer uit van zijn leven, ook niet bij tegenslagen. ‘Ik hou van mezelf. Dat is heel lang niet het geval geweest. Wat er nu nog speelt is niets vergeleken bij wat er allemaal is gebeurd.’ Wel worstelt hij nog met het verleden dat ten grondslag ligt aan zijn verslavingen. ‘Daarom vind ik het onbestaanbaar dat er ooit besloten is om de verslavingszorg en de geestelijke gezondheidszorg los te halen, omdat het vrijwel altijd met elkaar verweven is.’

‘Zet de mens centraal’, zegt Michael. ‘Als ik het gevoel kreeg dat mensen op me neerkeken en me veroordeelden, dan ging ik daarover in gesprek. Ik wilde alleen op een menselijke en gelijkwaardige manier samenwerken met hulpverleners. Soms vergeten ze dat er een mens voor ze zit, met dezelfde wensen en behoeften als ieder ander.’
Als hulpverlener spreekt hij zelf ook van samenwerking. ‘Ik ben dienend aan het herstelproces van de ander. Hij of zij mag aangeven hoe ik daarbij van nut kan zijn. Mensen behandelen zoals je zelf ook behandeld zou willen worden, dat is belangrijk. Geef ze een stip aan de horizon en de ondersteuning die ze nodig hebben om daar te komen.’