"Kijk vanuit het perspectief van de mensen zelf, de persoon om wie het gaat. Maak gebruik van ervaringsdeskundigen. "

In ‘De Kern’ is een serie waarin deelnemers van het kernteam waardenetwerk Zorg en Veiligheid hun visie en mening geven over stellingen en thema’s van zorg en veiligheid. Wat beweegt mensen om deel te nemen aan het kernteam? Wat zouden zij graag anders zien? En hoe kijken zij naar de toekomst?
In deze serie komen mensen aan het woord die deelnemen aan het kernteam. Ze reageren op stellingen en delen hun visie en mening. Laat je inspireren!

Edo de Vries, directeur Pompestichting. Deze organisatie biedt forensische zorg aan mensen met psychiatrische problemen die met justitie in aanraking zijn geweest of dreigen te komen.

Ik zit in het kernteam vanuit het perspectief van de forensische zorg die we bieden op verschillende domeinen. Onder meer in de behandelkliniek en op langdurige basis in de psychiatrische zorg. Het gaat om zorg aan mensen die al meerdere behandelpogingen hebben gedaan en waar behandeldruk op ligt. Wij bieden ze de juiste ondersteuning en zorgen dat onze medewerkers ook nog blij worden van hun werk.
De groep waar wij voor werken heeft door de gebeurtenissen in hun leven veel last van hechtingsproblematiek. En als ze hechten gaan ze weer afstoten, ook wel op een agressieve manier. Daarmee halen ze soms hele teams (van hulpverleners) onderuit, waardoor ze weer bevestigd worden in de afwijzing vanuit de maatschappij.

Je hoort weleens dat mensen door het veroorzaken van overlast uit hun huis gezet worden. Het probleem lijkt opgelost voor de buren en de woningcorporatie. Ik begrijp dat. Maar voor deze persoon zelf zal de situatie verergeren, zonder dak boven het hoofd. Iemand glijdt alleen maar verder af. We bekijken het dus vanuit het perspectief van de buren, de corporatie of de hulpverlener en zouden meer mogen kijken door de ogen van de persoon in kwestie. Niemand kiest ervoor om alleen maar anderen lastig te vallen, daar geloof ik niet in. Anders kijken dus, dat doen we binnen het waardenetwerk.

Voor mij was de belangrijkste reden om me aan te sluiten dat ik een breder netwerk op wilde zetten. Dus niet alleen maar bijeenkomsten met ggz- en zorgaanbieders organiseren, maar door met verschillende partijen aan tafel te gaan. Zit je altijd met dezelfde partijen aan tafel, dan kijk je allemaal met een soortgelijke bril naar de werkelijkheid. Kijk vanuit het perspectief van de mensen zelf, de persoon om wie het gaat. En maak gebruik van ervaringsdeskundigen. Die kijken ook weer heel anders. Veel zorgaanbieders zijn toch gebonden aan een systeem en gebruiken dat om de problemen op te lossen. Terwijl je je soms vooral moet afvragen wat het probleem nou eigenlijk is.

Aan onze ambitie (veilige en inclusieve samenleving) werken met en voor deze doelgroep betekent voor mij minder in structuren en hokjes denken. De groep mensen waar wij mee werken bevindt zich vaak aan de rand van onze maatschappij. Deze mensen passen niet in de nette hokjes die wij bedacht hebben. Ze ontregelen, veroorzaken overlast en worden niet begrepen. Het is mijn ambitie om deze mensen een plek te geven door ze de ruimte te bieden om anders te zijn en te leven dan de gemiddelde Nederlander. Soms gaan de dingen ook anders door een beperking. Anderen mijden zorg of zijn niet in staat het te ontvangen. De prikkels en bemoeienissen van de maatschappij kunnen ze niet accepteren en verdragen. Soms moeten ze ook zoveel van onze maatschappij. Dat zorgt voor weerstand en verzet. Dan breng je geen verbinding tot stand. Ieder mens wil zelfregie houden. Pas op het moment dat je mensen accepteert zoals ze zijn en aansluit bij wat zij willen ontstaat er ontwikkeling en voortgang. Soms in hele kleine stapjes. Geef ze de ruimte om daarin zelf een weg te zoeken.

Er ligt nog een uitdaging (uitdagingen) in de regionale samenwerking als het gaat om de zorg samen organiseren. Onze doelgroep heeft vaak te maken met veel (zorg)partijen. Die bedoelen het altijd goed, maar de uitvoering werkt niet altijd. Wanneer partijen niet samenwerken worden mensen van de ene naar de andere kant gesleurd. We willen vaak teveel en iedereen kijkt vanuit zijn eigen perspectief en belang. Een gemeente krijgt klagende burgers op de stoep, een woningbouwvereniging heeft te maken met een bewoner die vervuild is en de politie krijgt meldingen van overlast. Vaak komt er ook nog verslavingszorg bij. En iedereen trekt aan zijn eigen touwtje. Het gaat er om afstemming met elkaar te vinden en met de burger. Dat doe je door voorbij je eigen schotten te kijken. Dat geldt zowel voor aanbieders van zorg, als voor beleidsmakers, justitie en alle andere partijen die erbij betrokken zijn.

Het gaat in de regionale samenwerking al goed als je kijkt naar de individuele betrokkenheid en commitment van zorgaanbieders en uitvoerende medewerkers. Daar zie je veel passie en betrokkenheid. Pas wanneer we in systemen gaan denken gaat het verkeerd. Stel je het perspectief van de mens centraal, dan gaat het goed omdat iedereen dan beseft dat het hier om mensen gaat. Dan zijn we in staat om los te komen van systemen en weer in mensbeelden en -termen te praten. Dat zie je bij inspiratiesessies vaak gebeuren. De uitdaging is om dat dan naar de dagelijkse praktijk te vertalen en los te komen van die dagelijkse systeempraktijken.

In het realiseren van een inclusieve en veilige samenleving voor deze doelgroep moeten alle partijen nog groeien op het gebied van het ‘mensperspectief’. Dat moet centraal staan en niet het systeemperspectief. Het is daarbij belangrijk dat we elkaar blijven opzoeken. Systemen hebben we bedacht om ons te ondersteunen en niet andersom. Natuurlijk is dat soms ingewikkeld. Maar je moet de ander ervan durven te overtuigen wanneer belangen van verschillende partijen tegen een individueel belang ingaan. Je dient vanuit het juiste perspectief te blijven kijken naar hoe je een probleem kunt oplossen, ook op de lange termijn.

Het kernteam is pas succesvol wanneer we het gesprek blijven voeren. Ik denk niet dat we als kernteam alle oplossingen moeten bedenken. Maar wat in ieder geval belangrijk is, is dat we het gesprek initiëren en faciliteren. Dan wordt de beweging groter. Dan zijn mensen en organisaties meer in staat om die beweging ook zelf voor elkaar te krijgen. Anders blijft het een clubje van een aantal slimmeriken dat aan de kant blijft roepen hoe het moet. Dan is het veel moeilijker om die beweging op gang te brengen.

Als het aan mij ligt dan (toekomst) accepteren we als maatschappij ook mensen die anders zijn en afwijken van de standaard en die we niet altijd begrijpen. We gunnen ze hun plek in de maatschappij. Dat zou mijn droom zijn. Ik denk dat onze maatschappij en de mensen daarin niet zo maakbaar zijn als we soms willen. Dat betekent dat je ook het gedrag van mensen dat je niet zo goed begrijpt accepteert en respecteert. En ze dus ook gewoon onderdeel laat zijn. Dat maakt het makkelijker omdat je ze toch niet allemaal in een malletje krijgt. Daar hebben we volgens mij überhaupt al te veel last van, dat we aan zoveel dingen moeten voldoen. Deze mensen kunnen daar niet in mee. Als je ze accepteert zoals ze zijn zal de overlast ook minder worden. Op het moment dat je iedere keer zit te duwen en trekken aan iemand van ‘je moet dit’ en ‘je moet dat’, gaan mensen terug duwen. En ze zullen veel harder terugduwen dan ze anders hadden gedaan. Het wordt een spel van onmacht. Dat moet je niet willen.