Een gezondere leefstijl tijdens crisisopnames draagt bij aan sneller herstel, betere motivatie, minder afhankelijkheid van medicatie en daarmee duurzaamheid in de zorg. Dit blijkt uit praktijkervaringen op de crisisafdeling van Trajectum, waar verpleegkundige en persoonlijk begeleider Michel van der Veen cliënten motiveert gezondere keuzes te maken: ‘Wij geven cliënten regie in een levensfase waarin ze weinig regie voelen.’
Een behandeling gaat sneller als een cliënt zich goed voelt. Gezonder eten en bewegen, draagt hieraan bij, dat is de overtuiging van Michel. ‘Als je goed in je vel zit neem je betere beslissingen, sta je open en grijp je kansen.’ Op de crisisafdeling waar Michel werkt zijn de opnames gedwongen. Cliënten zijn psychotisch, extreem agressief of onhandelbaar. De time out op deze crisisafdeling duurt gemiddeld zes weken. Michel. ‘Geen enkele cliënt zegt bij opname: op deze afdeling wil ik zijn.’
Een gedwongen opname lijkt daarmee een ongeschikt moment om een gezondere leefstijl te starten. Michel is het daar niet mee eens. ‘In een situatie waarin je regieloos bent is het een verademing als iemand vraagt: ‘Wat heb jij nú nodig om jezelf beter te voelen? Als je daarbij aansluit, dan krijg je overeenstemming.’ En die overeenstemming zorgt voor samenwerking. ‘Dan gaat iemand sneller door de behandeling.’ Aansluiten is lastig wanneer een client agressief is, erkent Michel.
Hij probeert door dit gedrag heen te kijken. ‘Ik weet dat onder boosheid, zoals het weigeren van medicatie of woedend zijn omdat de sigaret buiten moet worden gerookt, vaak angst zit. Angst voor bijwerkingen bijvoorbeeld, om zwaarder te worden of controleverlies.’ Aansluiten begint volgens Michel bij kleine dingen zoals samen wandelen, dansen of een lievelingsgerecht koken.
Michel haalt talloze voorbeelden aan van cliënten die hun leefstijl aanpasten. Zoals een man met type2 diabetes en fors overgewicht. ‘Hij kreeg dagelijks 48 eenheden insuline. Dat was fors. Hij had ook COPD.’ Michel gaat met hem in gesprek en hoewel hij ‘door niemand zijn sigaret laat afpakken’, geeft hij toe zorgen te hebben over zijn gezondheid. Michel en zijn collega’s stimuleren hem dagelijks te wandelen. ‘Niets moet’, zei ik, maar, alles wat je doet, is winst.’
De man, die eerst de tachtig meter naar ons koffiehuis niet haalde zonder pauze, raapte enkele weken later de eieren, aan de andere kant van het terrein. Een andere cliënt verving zijn witte boterham door yoghurt met havermout en was na anderhalve week van zijn laxeermedicatie af. Dat geleerde lessen blijven hangen, merkt Michel als hij invalt op andere afdelingen. ‘Dan hoor ik een oud-cliënt zeggen: “Ik mag hier zes tosti’s eten! Dat is toch ongezond?” Dan weet ik: dat zaadje -gezonder eten- is ergens geplant.’
Wie over zijn eigen gezondheid beslist heeft regie, maakt eigen keuzes, kortom, staat ergens voor. Michel: ‘Voorheen stelden we medicatie in en zeiden: ‘Wat doe je als het straks beter gaat? Dan zeiden cliënten: “Stoppen met medicatie.” Een gevaarlijk moment, volgens Michel: ‘Met medicatie stoppen betekent vaak een terugval, dus waarom niet bij de voordeur starten? Negatieve ervaringen voorkomen? Wat je niet aanleert hoef je niet af te leren.’ De crisisafdeling combineert leermomenten graag met plezier. Het blijkt een krachtig hulpmiddel. Zo kiezen cliënten iedere vrijdag het eten voor het weekend. Zij maken dit klaar, samen met de begeleiders. Michel: ‘We bedenken lekkere alternatieven voor snacks zoals chips bijvoorbeeld. Die combinatie, leren en lol maken tegelijkertijd, is leuk om te zien!’
Cliënten en collega’s meekrijgen in een gezonder leefpatroon vraagt overleg. Michel: ‘Ik stel veel vragen. Als een cliënt om 20 uur koffie krijgt en om 21 uur slaapmedicatie, dan vraag ik: Waarom doen we dit? Is dit de beste oplossing? En waarom in het weekend wel chips op tafel, maar geen snackgroente met dipsaus? Hebben cliënten misschien nog goede ideeën? Het gaat ook om voorleven. Het goede voorbeeld geven.’ Net als cliënten, laten collega’s zich een gezonder leefpatroon niet opdringen. Michel lacht: ‘Dit betekent overleggen, vragen stellen en kleine aanpassingen doen.’
Wie start met het gezonder maken van een afdeling begint het best met de vragenlijst positieve gezondheid. Michel: ‘Download deze. Ga daarna met je cliënt in gesprek.’ Kijken naar wensen. Wat kan wél? Dat is cruciaal, zegt Michel. ‘Niet iedereen op onze afdeling mag direct naar buiten bijvoorbeeld. Bedenk dan samen een alternatief.’ En begin klein, gaat Michel verder: ‘Vezelrijk eten aanbieden, bijvoorbeeld volkoren boterhammen en bruine rijst, iedere dag een kwartiertje met de groep naar buiten, dat is toch overal haalbaar?
Een eigen keuken -de maaltijden komen nu uit de centrale keuken-, fitnessvoorzieningen en een beweegcoach op iedere afdeling, dat zijn dingen waar Michel soms van droomt. ‘En dat we uiteindelijk heel Trajectum gezonder maken. Dat iemand verhuist naar een woning waar wél witte boterhammen met jam liggen, is voor sommige cliënten spannend.’ Tegelijkertijd gaat het ook om eigen keuzes maken: ‘Je mág die zes tosti’s eten. Het hóeft niet.’
Foto door: Sjoerd van der Hucht
Een gezondere leefstijl is haalbaar en essentieel voor een betere behandeling in de GGZ en levert door focus op gezondere voeding, minder medicatie en het benutten van buitenruimtes ook een belangrijke bijdrage aan duurzaamheid in de zorg. Kleine stappen maken een groot verschil, dat bewijst Trajectum. Wil je weten hoe het zit met jouw positieve gezondheid? Vul de vragenlijst in!
