Programma Thuis in de wijk, Lister

Hoe werk je aan volwaardig burgerschap en inclusieve wijken in een tijd van toenemende personele krapte en krimpende budgetten?

Tijdens de plenaire sessie van het waardenetwerk op 5 oktober 2023 zijn Theo den Hertog en Sanne Wullems van Lister geïnterviewd over het programma Thuis in de Wijk, en hebben deelnemers en netwerkpartners kunnen reageren op hun verhaal.

Wat is het programma Thuis in de Wijk?
Het programma is een initiatief van de gemeente Utrecht in samenwerking met organisaties uit de sociale basis en zorg. Het programma wil de samenwerking tussen inwoners, formele en informele hulpverleners verbeteren. De hulp moet zo dicht mogelijk rondom de cliënt geboden worden, niet in een keten, maar in een netwerk. Door de leefbaarheid op wijkniveau te vergroten kan de zorgvraag kleiner worden.

Minder zorg, meer welzijn?
“Dat klopt.”, beaamt Theo. “Maar zo’n slogan is ook een beetje makkelijk, als je de consequenties in de praktijk niet goed onder ogen ziet. Het betekent dat niet alleen professionals, maar ook organisaties moeten veranderen. Zorgorganisaties moeten leren zich bescheidener op te stellen en te accepteren dat ze kleiner worden. Hiervoor is commitment van bestuurders nodig en daar zit nog wel een zwak punt in het programma, want het richt zich vooral op uitvoerders.”

Gedeeld belang staat centraal
Netwerkdeelnemer Elbert-Jan Schipper van KieN haakt aan op het laatste voorbeeld: “Het is een toekomstdroom onszelf steeds meer overbodig te maken. Zorgaanbieders worden dan een backup voor algemene voorzieningen. De organisatiestructuur zit samenwerking soms nog in de weg. Dan wil je bijvoorbeeld een team vanuit verschillende organisaties om een cliënt heen vormen, maar dan zegt een grote instelling: we werken niet mee, we doen alles alleen of niets.”
Theo reageert: “Daarom is het belangrijk de governance in een programma als Thuis in de Wijk goed te regelen. Dan kun je dit soort zaken aan de voorkant regelen. Instellingen moeten begrijpen dat een cliënt niet van hen is of van een andere instelling. De cliënt is van zichzelf.”

Zijn er concrete voorbeelden wat het programma doet?
Sanne noemt de ondersteuning van vrijwilligers in het buurthuis: “Vrijwilligers vinden het vaak lastig om met cliënten van Lister om te gaan en medewerkers van Lister helpen hen hierbij. Zo verschuift de aandacht van individuele dienstverlening naar versterking van de infrastructuur in de wijk. Dus alleen als het echt nodig is, nemen wij het over.”

In het programma vindt gezamenlijke triage plaats, met professionals uit verschillende domeinen en het informele netwerk. Theo: “Soms zijn dat vragen waarop nog geen antwoord is. Dat is dan weer een stimulans om de sociale basis verder te innoveren.”

Deelnemer Annelies Smits van welzijnswerk in Rotterdam reageert: “Wij zien nog wel een kloof in de benadering tussen zorg en welzijn. Een term als triage staat bijvoorbeeld ver weg van de praktijk in welzijn. Daar is het uitgangspunt dat iedereen welkom is. Vraagverheldering wordt niet gedaan of op een heel andere wijze.”

“Misschien moeten we in de toekomst ook niet meer spreken over triage.”, vult Theo aan. “Het klopt dat dezelfde vraag van een burger vaak tot verschillende antwoorden vanuit zorg of welzijn leidt. Ook bij Lister hebben we soms nog de neiging om een zorgantwoord te geven op een gewone-mensenvraag. We moeten bescheidener worden en selectiever in de vragen waarop we een zorgantwoord geven. Daar zijn financiële redenen voor en het heeft te maken met arbeidstekorten, maar we willen het ook echt, want we willen dichterbij de leefwereld blijven.”

“Met de Enik Herstelacademie biedt Lister in Utrecht een meer collectief aanbod, maar nog wel steeds een beetje ggz-aanbod. Misschien moeten we de volgende stap zetten en meer aansluiten op het algemene aanbod. In het welzijnswerk zie je nog handelingsverlegenheid tegenover mensen met een psychische aandoening, maar die willen we helpen wegnemen.” Buurthuizen maken deel uit van de regiegroep.

Arie Kars, voorzitter van de MIND familie- en naastenraad, vraagt of het programma ook gericht is op ondersteuning van familie en naasten. Theo: “We kijken wie er voor de persoon belangrijk zijn en leggen daar verbinding mee. Professionals en het informele netwerk gaan samen aan de slag.”

Hoe wordt de inzet van Lister betaald?
Theo: “Lister krijgt in Utrecht een zogenoemde vierkant financiering. Daar horen afspraken bij over aantallen cliënten beschermd wonen en beschermd thuis, maar we hoeven niet meer uren te registreren. Dat geeft ruimte om te werken zoals we willen. In de Wlz ligt dat moeilijker, maar ik los dat liever creatief aan de achterkant op dan dat ik het een belemmering laat zijn aan de voorkant. Bovendien kun je een positief resultaat als instelling gebruiken om vernieuwend te werken in plaats van het in je reserves te stoppen.”

Wat Lister van de s-ggz nodig heeft
Theo: “Wij acteren op het scharnierpunt van ggz en sociaal domein. Wat we nodig hebben is om individueel en collectief meer samen op te trekken in de wijk. Ik begrijp dat dat voor de ggz binnen het regiem van de zorgverzekeringswet wel lastig is, maar we moeten toch wegen vinden om dat te doen.”