Begrotingsdebat Jeugd: rommelig maar urgent

De Tweede Kamer debatteerde op 11 november over de begrotingsonderdelen over Jeugd. In dit ‘wetgevingsoverleg (Wgo) jeugd’ gingen de staatssecretarissen Karremans (jeugd/VWS) en Struycken (rechtsbescherming/J&V) met Kamerleden in debat over onder meer jeugd-ggz, bredere jeugdhulp, jeugdbescherming en preventie.

Het debat had een uitgebreide agenda, maar een kort tijdsbestek. Dat, samen met het feit dat de bewindspersoon relatief nieuw is op de portefeuille, zorgden voor een soms wat rommelig debat dat op veel punten niet concreet werd. Het volledige debat is hier terug te kijken.

Inbreng Branches Gespecialiseerde Zorg voor de Jeugd

De Branches Gespecialiseerde Zorg voor Jeugd (BGZJ) schreven Kamerleden vooraf een brief met inbreng. Vijf kernpunten die meekwamen:

1. Maak vaart met verbetering van de beschikbaarheid van jeugdzorg (Hervormingsagenda Jeugd en daaruit volgende wet- en regelgeving);
2. Geef duidelijkheid over haalbaarheid besparingen die het Rijk in de Hervormingsagenda Jeugd wil behalen;
3. Draai de forse bezuinigingen op preventie en onderzoek terug. Die staan haaks op het versterken van de (mentale) weerbaarheid van jongeren;
4. Roep het Rijk op stevig haar rol te pakken in het afbouwen van gesloten jeugdhulp;
5. Ga snel aan de slag met de ‘integrale en interdepartementale’ aanpak voor kwetsbare gezinnen en jeugdigen tot 27 jaar.

Te trage voortgang

Tijdens het debat klonk stevige kritiek vanuit meerdere fracties op de trage voortgang van de Hervormingsagenda Jeugd. Lisa Westerveld (PvdA-GL) was fel in haar kritiek. Ze noemde de voortgang "teleurstellend" en benadrukte dat ondanks het aandringen op urgentie, concrete maatregelen uitblijven. Ook uitte zij zorgen over de bezuinigingen, met name op preventie en het stagefonds, wat volgens haar negatieve gevolgen heeft voor de mentale gezondheid van jongeren.

Andere Kamerleden, zoals Wieke Paulusma (D66) en Don Ceder (CU), spraken eveneens hun zorgen uit over de impact van bezuinigingen op programma's die preventief werken, zoals sport en cultuur. Volgens hen is het contraproductief om op deze vlakken te bezuinigen als het doel is om de druk op jeugdhulp te verlagen.

Stijgende Jeugdhulpcijfers en Interdepartementale Aanpak

Patrick Crijns (PVV) haalde aan dat 1 op de 7 jongeren momenteel jeugdhulp nodig heeft, een verontrustende stijging die hij wijt aan een te snelle toewijzing van zorg. Hij benadrukte de noodzaak om gezinnen, in plaats van alleen jongeren, centraal te stellen bij hulpverlening.

Don Ceder (CU) pleitte voor een bredere interdepartementale aanpak, waarbij meerdere ministeries betrokken worden om jongeren te ondersteunen en hun weerbaarheid te vergroten. Hij wijst op de negatieve invloed van sociale media en algoritmes op de mentale gezondheid van jongeren. Hij riep op tot actie om jongeren beter te beschermen tegen schadelijke online invloeden. Samen met Stoffer (SGP) zat hij ook sterk op de impact van gebroken gezinnen. Zij vinden het de rol van de overheid om echtscheidingen te helpen voorkomen.

Hervormingsagenda en Complexiteit in de Uitvoering

Staatssecretaris Karremans reageerde op de kritiek door te erkennen dat de uitvoering van de Hervormingsagenda Jeugd vertraging heeft opgelopen, maar benadrukte dat hij de urgentie voelt om hier voortgang in te boeken. Hij stelde dat hervormingen nodig zijn om te zorgen dat jeugdhulp alleen wordt ingezet voor jongeren die het echt nodig hebben. Dit moet gebeuren door de reikwijdte van de jeugdzorg te herzien en onnodige administratieve lasten te verlagen.

Kamerleden, zoals Jacqueline van den Hil (VVD) en Chris Stoffer (SGP), stelden aanvullende vragen over de complexe administratieve eisen in de sector en vroegen om een gestroomlijnd registratiesysteem om efficiëntie te verhogen.

Betrekken van Jongeren bij Beleidsvorming

Een ander belangrijk thema dat tijdens het overleg naar voren kwam, was de noodzaak om jongeren en hun naasten actief te betrekken bij beleidsvorming. Westerveld, Paulusma, en Faith Bruyning (NSC) benadrukten het belang van de stem van jongeren bij beslissingen die hun leven beïnvloeden. De staatssecretaris gaf aan dat de afbouw van gesloten jeugdzorg doorgaat en dat er volgend jaar een nationaal platform voor mentale gezondheid voor jongeren komt. Hij stelde dat dit platform kan helpen om de stem van jongeren beter te integreren in het beleid en om gerichte preventieve maatregelen te ontwikkelen.

Moties en afsluiting

In de tweede termijn van het debat dienden Kamerleden diverse moties in. Westerveld vroeg onder andere om het structureel verankeren van de stem van jongeren en betere toegang tot vertrouwenspersonen en rechtsbijstand. Crijns diende moties in voor betere ondersteuning bij de overgang van 18- naar 18+, en Ceder drong aan op een integrale visie op het jeugdhulpstelsel met meer focus op preventie en weerbaarheid. De staatssecretaris sloot af met de belofte dat de hervormingen zo snel mogelijk worden doorgevoerd, maar benadrukte ook dat dit een zorgvuldig proces vergt.

• Over de ingediende moties wordt binnenkort gestemd;
• Over het amendement en de gehele begrotingen wordt in de week van 2 december gestemd.

Toezeggingen en afsluiting

De bewindspersonen deden enkele toezeggingen. Staatssecretaris Karremans (jeugd):

• Komt in een voorgangsbrief jeugd terug op ambitie om per 2028 één op de 10 jongeren jeugdhulp te laten gebruiken
• Komt in een voortgangsbrief terug op toekomstplan van gemeenten en jongeren(org's)
• Zegt toe dat antwoorden op eerdere vragen van de TK voor de kerst naar de Kamer komen.
• Het ministerie (Vicky Maeijer) komt voor het debat dakloosheid met een voortgangsrapportage over hoe dakloosheid onder jongeren wordt voorkomen.
  
  De staatssecretaris voor rechtsbescherming:

• Zijn ministerie heeft eind dit jaar gesprek over de pilot schaduwgezinnen en zal de TK daarover informeren.
• Informeert voorjaar '25 over voortgang proeftuinen.
• Stuurt de TK komende weken een contourenbrief rechtsbescherming jeugd en ouders.
• Stuurt de TK voorjaar '25 voorstellen rakende aan 'preventie met gezag'.
• Stuurt in een voortgangsbrief info over pilot rondom echtscheidingsproblematiek.
• Informeert de TK vóór de begroting J&V over kosteloze rechtsbijstand.
• Stuurt de TK een integrale beleidsreactie op de toeslagenaffaire en uithuisplaatsing.

Het debat liet zien dat de urgentie voor verandering breed wordt gedeeld in de Kamer, maar dat er nog veel werk nodig is om de hervormingen effectief door te voeren en de druk op de jeugdzorg te verlichten. De Nederlandse ggz volgt de ontwikkelingen op de voet en onderhoudt contact met de Kamerfracties.