‘Als je praat over gezinnen, praat dan ook mét gezinnen’

Nu de Hervormingsagenda Jeugd er is, is het belangrijk dat er voortvarend aan de slag wordt gegaan met de uitvoering van alle voornemens. Nog beter met elkaar samenwerken is een van de sleutels. ‘Er zijn allerlei belemmeringen van wettelijke aard of in de financieringskaders. Die maken de samenwerking soms alleen maar moeilijker. Maar het laatste wat we moeten doen, is naar elkaar wijzen. Wij als ggz moeten naar onszelf kijken. Wat kunnen wij doen om de zorg te verbeteren? Dingen die van buiten gezien heel logisch lijken, gebeuren in de ggz soms nog niet.’

Nico Beuk, kinder- en jeugdpsychiater en directeur Behandelzaken Jeugd & Gezin bij Arkin, is binnen onze vereniging ‘kartrekker’ op het speerpunt betere aansluiting van de volwassenen-GGZ op de jeugdzorg. Vanuit die rol is hij ook betrokken bij het Toekomstscenario Kind en Gezinsbescherming. Hij ziet wat er allemaal beter kan in de jeugdbescherming, maar Beuk kijkt ook positief naar de toekomst. ‘Want er gaat ook ontzettend veel goed.’

‘De dingen die fout gaan halen de kranten, de goede dingen hoor je niet’, weet Beuk. ‘Daarom ontstaat soms het beeld dat het allemaal kommer en kwel is in de jeugdbescherming. Maar ik zie toch echt elke dag dingen die goed gaan. Ik vind ook dat we daar de focus op moeten leggen. Begrijp me goed, de dingen die fout gaan zijn soms ook heftig. En we moeten er alles aan doen om te voorkomen dat het weer gebeurt. Daar moeten we met zijn allen hard aan werken. Maar laten we niet vergeten ook focus te geven aan de dingen die wel goed gaan.’

Scheidingsplein 

Als eerste goede voorbeeld noemt Beuk het scheidingsplein, een keuzemenu aan interventies op vechtscheidingen, dat in Amsterdam zijn vruchten afwerpt. ‘Rondom vechtscheidingen hebben we in Amsterdam al mooie vooruitgang geboekt. Er is veel afstemming en transparantie tussen de samenwerkende partijen. Het is duidelijk wie wat doet. Dat werkt heel prettig en gezinnen worden daardoor beter geholpen.’

Ook de samenwerking tussen Arkin en Level, waarin geanonimiseerde casussen met complexe gezinnen besproken worden, ziet de directeur als een mooie vooruitgang. ‘Maandelijks bespreken we twee casussen. We kunnen vrijuit meedenken en elkaar tips geven. Inmiddels zijn ook de William Schrikkerstichting, JBRA en ervaringsdeskundige jongeren en ouders aan die tafel toegevoegd. Dat gaat ontzettend goed. We leren van elkaar en vinden elkaar gemakkelijker in de samenwerking bij complexe gezinnen.’

Logisch 

En zo somt Beuk nog een heel rijtje samenwerkingsverbanden op die zorgen voor efficiëntere en betere zorg. En tegelijkertijd is hij de eerste om toe te geven dat er ook nog heel wat te verbeteren valt. ‘Kijk, heel eerlijk, de meeste doelstellingen van de Jeugdwet zijn nog niet gehaald. Het was natuurlijk ook wat toen die wet werd ingevoerd. Een heel nieuw stelsel en meteen een bezuiniging van 30 procent. Volgens mij kunnen we wel concluderen dat de zorg alleen maar meer versnipperd is geraakt sinds die wet is ingevoerd.’

‘Er zijn allerlei belemmeringen van wettelijke aard of in de financieringskaders. Die maken de samenwerking soms alleen maar moeilijker. Maar het laatste wat we moeten doen, is naar elkaar wijzen. Wij als ggz moeten naar onszelf kijken. Wat kunnen wij doen om de zorg te verbeteren? Dingen die van buiten gezien heel logisch lijken, gebeuren in de ggz soms nog niet.’

‘Neem de kindcheck. De kindcheck houdt in dat je in je contacten met volwassen cliënten/patiënten nagaat of er kinderen in het gezin zijn en inschat of zij veilig zijn. Het is wettelijk verplicht een kindcheck af te nemen, maar niet iedere medewerker in de ggz weet dit, of voelt zich competent genoeg om dit gesprek te voeren. En dan bedoel ik niet een checklist afwerken, maar echt het gesprek aan gaan vanuit de herstelgedachte. Hoe gaat het met jouw rol als ouder? Hoe kunnen we jou ondersteunen? Welke andere hulp heb je nodig? Niet beschuldigend, maar steunend.’

‘En zo ook als een kind in de zorg komt, dan is een oudercheck nodig. Lijkt logisch, maar officieel bestaat de oudercheck nog niet in Nederland. Dus aan beide kanten, 18+ en 18-, moeten we dit structureel meenemen in de intake. Dat is echt nodig. En best concreet. Daar kunnen we grote verbeterslagen op maken.’

Toekomstscenario kind en gezinsbescherming 

Nog een voorbeeld: in het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming staat de ambitie om toe te werken naar een situatie waarin er altijd wanneer er sprake is van meervoudige problematiek binnen een gezin, een verklarende analyse wordt gemaakt. Dat is een analyse waarin alle betrokken domeinen samen met het gezin kijken naar de situatie. Wat gaat er goed, wat gaat er niet goed, wat zijn de probleemgebieden?

In de proeftuin Blijvend Veilig in de regio Amsterdam wordt dit geïmplementeerd. Beuk: ‘Dit heeft zoveel voordelen. Door met alle hulpverlenende partijen al aan de voorkant samen te werken, kom je uit het gehakketak, dat er helaas nu nog wel eens is. Je hoeft niet meer naar elkaar te wijzen, maar je maakt aan de voorkant al duidelijk wie wat oppakt en welke expertise op welk moment nodig is. En het liefst gebeurt dit zo vaak als mogelijk mét het betreffende gezin. Want als je praat over gezinnen, praat dan ook met gezinnen.’

Integraal Zorgakkoord

Dit soort samenwerkingen kunnen een boost krijgen door het Integraal Zorgakkoord, verwacht Beuk. ‘Het voordeel van het IZA is dat er commitment op zit. Partijen willen echt. En er is geld beschikbaar om het uit te werken. Er is geen vorm gegeven aan hoe we dat moeten doen, maar laten we dat vooral niet als negatief zien. Laten we vooral de vele dingen die al goed gaan verder uitbouwen en uitrollen. We hebben de problemen die we hebben echt niet binnen een jaar opgelost. Maar ik weet zeker dat we samen grote stappen gaan maken voor al die kinderen en gezinnen die dat zo hard nodig hebben.‘